Tên khoa học: Lonicera japonica Thunb.
Tên khác: Dây nhẫn đông, boóc kim ngần (Tày), chừa giang khẳm (Thái).
Tên vị thuốc: Kim ngân cuộng, kim ngân hoa.
Phần I: Đặc điểm chung
1. Nguồn gốc, phân bố
Kim ngân là loài cây bản địa của khu vực Đông Á, bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản và Triều Tiên. Ở Việt Nam, cây mọc hoang hoặc được trồng rải rác tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Quảng Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Giang và một phần trung du phía Bắc. Cây thường xuất hiện ở các khu vực rừng thưa, rừng thứ sinh hoặc các đồi núi đá vôi có độ ẩm cao và đất giàu mùn.
2. Đặc điểm thực vật
Kim ngân là cây dây leo hóa gỗ, sống lâu năm. Thân cây mảnh, mềm, có thể dài từ 2–5 mét, leo bằng cách quấn thân vào giá thể. Cành non màu đỏ tím, phủ lớp lông mịn. Lá mọc đối, hình bầu dục hay mác, dài 4–8 cm, mép nguyên. Hoa mọc thành cặp ở nách lá, lúc mới nở có màu trắng, sau chuyển dần sang vàng, có mùi thơm nhẹ. Quả dạng mọng, hình cầu nhỏ, màu đen khi chín. Mùa hoa vào khoảng tháng 3–5, quả chín tháng 6–8.
3. Điều kiện sinh thái
Kim ngân ưa khí hậu mát mẻ, ẩm ướt, thích hợp với vùng đồi núi trung bình, có độ cao dưới 1000m. Cây phát triển tốt trên các loại đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt, có độ pH từ 5.5 đến 6.5. Nhiệt độ thích hợp từ 20–30ºC. Cây cũng có khả năng chống chịu tương đối với điều kiện khô hạn ngắn ngày hoặc lạnh nhẹ về mùa đông.
4. Giá trị dược liệu
Trong y học cổ truyền, hoa và cành lá kim ngân có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán phong nhiệt. Thường dùng điều trị các chứng như: viêm họng, mụn nhọt, ban sởi, viêm da, lỵ, sốt phát ban, cảm cúm. Kim ngân còn được dùng trong y học hiện đại để sản xuất thuốc trị viêm nhiễm, chống dị ứng, và hỗ trợ điều trị bệnh viêm khớp. Nhiều nghiên cứu cho thấy tinh dầu và các hoạt chất trong kim ngân có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm, và tăng cường miễn dịch.
Phần II: Kỹ thuật trồng trọt
1. Nhân giống
Kim ngân thường được nhân giống bằng phương pháp giâm hom. Chọn cành bánh tẻ khỏe mạnh, dài 15–20 cm, cắt vát gốc, nhúng qua dung dịch kích thích ra rễ (như NAA hoặc IBA) rồi giâm vào bầu đất có trộn phân chuồng hoai mục. Sau khoảng 20–30 ngày, hom bắt đầu ra rễ, đến tháng thứ 2 có thể mang đi trồng ngoài ruộng.
2. Thời vụ trồng
Miền Bắc: trồng vào vụ thu (tháng 9–11) hoặc vụ xuân (tháng 2–3). Miền Nam và Tây Nguyên: trồng vào đầu mùa mưa (tháng 4–5) hoặc cuối mùa mưa (tháng 9–10). Cần chọn thời điểm đất có đủ độ ẩm để cây nhanh bén rễ.
3. Chăm sóc
Sau khi trồng cần làm giàn cho cây leo. Có thể sử dụng cọc tre, dây kẽm hoặc lưới mắt cáo. Khi cây bắt đầu leo (sau 3–4 tuần), tiến hành bón thúc bằng phân NPK tỷ lệ 12-5-10 với liều lượng 30–40 kg/ha. Làm cỏ, xới đất định kỳ 1–1,5 tháng/lần. Tỉa cành già sau mỗi đợt thu hoạch để kích thích cây ra cành mới và tăng năng suất hoa.
4. Thu hoạch và sơ chế
Thu hoạch: Nụ hoa kim ngân được thu vào lúc hoa chưa nở, thường vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối, khi hoa còn tươi, không bị úa. Cành lá thu hoạch sau 2–3 tháng trồng, cắt cách gốc 20–30 cm để cây tiếp tục đâm nhánh mới.
Sơ chế: Hoa sau khi thu hái được phơi nơi râm mát hoặc sấy nhẹ dưới 40ºC để giữ màu và hoạt chất. Cành lá cắt thành từng đoạn ngắn, rửa sạch, phơi khô đến khi độ ẩm còn dưới 12% thì đóng gói bảo quản. Dược liệu cần để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm mốc.
[/tintuc]
